JSON Nedir ve Ne İçin Kullanılır? sorusu modern web geliştirmede ustalaşmak isteyenler için önemlidir çünkü JSON, nesnelerin interneti (IoT) ve sosyal medya uygulamaları gibi alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Web uygulamalarında kullanıcıların değiştirdikleri ayarları her seferinde yenilemelerine gerek kalmaması için, kullanıcı deneyimi açısından birçok geçici yapılandırmanın veya verinin depolanması gerekir.
Bu değişikliklerin veya geçici verilerin depolanmasında Oracle veya Mariadb gibi veritabanları kullanılabilir ama bu verimli bir çözüm değildir. Verileri bir metin dosyası olarak saklamak depolama sorununu çözer. Ancak bu aşamada verileri farklı uygulamalar arasında kolaylıkla paylaşabilecek bir tür evrensel formata ihtiyaç duyulur.
Veri Serileştirme denen işlem yapılandırılmış verileri, gerektiğinde orijinal yapısının kurtarılmasına olanak tanıyan bir biçimde paylaşılmasına veya saklanmasına olanak tanıyan bir biçime dönüştürmek anlamına gelir. JSON; veri serileştirme için en yaygın kullanılan format olarak bu noktada karşımıza çıkar.
JSON Nedir?
JSON (JavaScript Object Notation), basit veri yapılarını temsil etmek için tasarlanmış bağımsız bir veri değişim formatıdır. Esas olarak iki sistem arasındaki veri alışverişi için kullanılır. Örneğin JSON kullanarak sunucu ile web uygulaması arasında veri aktarabilirsiniz.
Sistemler arası veri aktarımı ile çalışan teknolojilerin çoğu JSON formatını destekler.
Hemen hemen her ana dil, JSON dizelerini o dildeki nesnelere veya sınıflara ayrıştırmak için bir tür kitaplığa veya yerleşik işlevselliğe sahiptir. Bu, bir programlama dili içinde JSON verileriyle çalışmayı son derece kolaylaştırır.
JSON formatı 2000’lerin başında Douglas Crockford tarafından belirlenmiştir. Aralık 2005’te Yahoo! web hizmetlerinden bazılarını JSON biçiminde sunmaya başlamıştır ve JSON, 2013 yılında bir ECMA standardı haline gelmiştir.
JSON’un Özellikleri
JSON’da; cep telefonları, web tarayıcıları, sunucular ve IoT cihazları dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan ve cihazlardan gelen yarı yapılandırılmış veriler “events” adı verilen mesajlar olarak toplanır, gruplar halinde mantıksal olarak düzenlenir ve ardından bir veri hattı aracılığıyla bir veri platformuna beslenir. JSON’un özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yapılandırılmış verileri bir ağ bağlantısı kullanarak iletmenize ve serileştirmenize olanak tanır.
- Veri yapısından oluşan veri nesnelerini iletmek için insanlar tarafından okunabilir metinler kullanır.
- JavaScript programlama diline dayanır.
- Tarayıcı eklentileri ve web siteleri gibi JavaScript uygulamalarıyla kullanılabilir.
- Tüm tarayıcıları destekler. Çok sayıda işletim sistemiyle uyumludur.
- Okuması, yazması, oluşturması ve yönetmesi kolaydır.
- API’ler ve web hizmetlerinde verileri biçimlendirmek ve aktarmak için kullanır.
- Tüm önemli JavaScript çerçeveleri tarafından desteklenir
- Orijinal olarak JavaScript spesifikasyonunun (ECME-Script) bir alt kümesi olarak türetilmiştir.
- JSON’daki veri yapıları, anahtar / değer çiftlerine dayanır.
- JSON sözdizimi, verilerin kolay ayrıştırılmasını ve daha da hızlı uygulanmasını sağlar.
- Çoğu modern programlama dilinde ayrıştırılabilir. Metin tabanlı yapısı nedeniyle Javascript, C, C ++, C #, Perl, Java, Python, Php gibi programlama dilleri ve platformları JSON’u destekler.
- JSON, çok karmaşık büyük verileri işlemek için uygun değildir. Zengin metin veya resimler gibi multimedya biçimlerini desteklemez.
JSON Veri Türleri ve Sözdizimi Kuralları
Tarayıcı uzantısını ve web sitelerini içeren JavaScript tabanlı uygulamalarda yaygın olarak kullanılan JSON çok sayıda veri türünü destekler:
- Sayı
- Dize (String) -Unicode karakter dizesi
- Boolean (true / false)
- Dizi (Array) – Kapalı parantez [] içinde yer alan veri koleksiyonları ve / veya listeleri
- Nesne – Sırasız anahtar / değer çiftleri
- Null – Boş değer
JSON, dilden bağımsızdır ancak C ailesi dillerini kullanan programcıların aşina olduğu içeriği kullanır.
JSON nesneleri programlama ihtiyaçlarınıza göre düzenlenebilir. Nesneler, anahtarları parametre olarak kullanmamıza ve çeşitli durumlar için yeniden kullanılabilir tanımlar oluşturmamıza yardımcı olurlar.
JSON’un yapısını tanımlayan bazı kurallar söz konusudur:
{"FirstName": "Liza", "lastName": "Bon", "age": 35, "e-posta": "lizabon@example.com"}
- Temel olarak, bir JSON nesnesi küme parantezleri “{}” ile tanımlanır. Sol küme parantezi “{” nesnenin başlangıcını ve sağ küme parantezi “}” nesnenin sonunu temsil eder.
- JSON içindeki veriler, anahtar / değer çifti şeklinde düzenlenir. Sol taraf anahtarı temsil eder ve sağ taraftaki veriler değeri temsil eder. Hem anahtar hem de değer iki nokta üst üste “:” işareti ile ayrılır.
- Anahtarların metin ve geçerli JSON veri türleri olarak kabul edilen değerler olması gerekir.
- Her bir anahtar / değer çifti kümesi, virgül “,” kullanılarak diğerinden ayrılır.
- Diziler, bir JSON nesnesi içinde köşeli parantezler “[]” kullanılarak tanımlanır.
JSON Ne İçin Kullanılır?
JSON çok sayıda uygulamada kullanılabilir. Özellikle sunucular ve web uygulamaları arasında veri aktarımı için kullanımı yaygındır. Bunun nedeni, bu uygulamaların genellikle verileri yalnızca metin olarak alabilmesi ve JSON’un metin tabanlı olmasıdır.
Küçük dosya boyutu nedeniyle http istekleri ve yanıtları için JSON kullanılır.
Her tür yapılandırılmış verinin iletilmesine ve serileştirilmesine yardımcı olan JSON; Twitter, Facebook ve NASA tarafından sağlanan API’lerle çalışırken de kullanılır. NASA, bilimsel ve astronomik verileri JSON formatında ücretsiz olarak halka açık bir API aracılığıyla sunar, bu verilerle Python kullanarak çalışabilirsiniz. İnternetteki verilerle çalışmak için, bir ağ bağlantısı üzerinden veri gönderip almanıza olanak tanıyan istek kitaplığını kullanabilirsiniz. Aşağıdaki örnekte, NASA API’den veri almak ve depolamak için istek kitaplığının kullanıldığını görebilirsiniz.
import requests
r = requests.get("https://api.nasa.gov/planetary/apod?api_key=DEMO_KEY")
NASA = r.json()
print(NASA)
JavaScript ile çok iyi entegre olan JSON tarayıcı eklentileri içeren JavaScript tabanlı uygulamalar yazmak için de kullanılır. JSON, JavaScript’in yalnızca bir alt kümesidir, bu da JSON’da yazdığınız her şeyin geçerli JavaScript olduğu anlamına gelir, JavaScript’ten türetildiği için, çoğu çağdaş programlama dili JSON verilerini ayrıştırabilir ve oluşturabilir.
JSON, veri aktarımını kolaylaştırdığı için veri ağırlıklı sosyal medya uygulamaları arasında da popülerdir. Instagram’da JSON verileri; resimler, kullanıcılar ve beğenilerden oluşan değer listeleri içerir.
JSON hakkında ustalaşmak IoT uygulamaları geliştirmede önemlidir. IoT uygulamalarındaki cihazlardan ve sensörlerden gelen veriler normalde JSON formatında gönderilir.
Ayrıca yazılım testinde kalite güvencesi (Quality Assurance), bir kuruluş tarafından müşterilere sağlanan yazılım ürünlerinin veya hizmetlerin kalitesini sağlamak için bir prosedür olarak tanımlanır. QA Testi olarak da bilinen kalite güvencesi, yazılım geliştirme sürecini iyileştirmeye ve yazılım ürünleri için tanımlanan kalite standartlarına göre süreci verimli ve etkili hale getirmeye odaklanır.
Bu amaçla JSON, sistemler arasında bağlantı olarak kullanılabilir ve bu bağlantıyı test edebilir. Örneğin, iş ortamında tek bir sistemin (buna A diyelim) muhasebe departmanındaki tüm çalışan verilerine sahip olduğunu varsayalım. Verilerin her gün sistem B’ye taşınması isteniyor olsun. Bunun için A’dan gelen tüm verilerin B’deki bir tabloya gitmesi ve ardından B’nin verileri doğru çalışana göre eşleştirerek belirli bir şekilde düzenleyip sıralaması gerekir. Veriler sisteme girdikten sonra B, verilerin veritabanına doğru bir şekilde gittiğinden emin olunması için çıktı JSON’u gönderir. Böylece başarılı veri hareketi doğrulanmış olur.
JSON ve XML Farkı
Bir web sunucusundan veri almak için hem JSON hem de XML kullanılabilir. Basit tasarımı, esnekliği, kullanım ve anlaşılma kolaylığı nedeniyle, web ve mobil uygulamalar için yaygın olarak kullanılan JSON yarı yapılandırılmış veriler için XML’ye alternatiftir çünkü daha sıkıştırılmış nesne temsilleri sağlayabilir.
XML’ye kıyasla okunması kolaydır. XML gerekenden çok daha fazla kelime kullanır, bu da okumayı ve yazmayı zaman alıcı hale getirir.
XML, bir XML ayrıştırıcı tarafından çözümlenmelidir ancak JSON, standart bir JavaScript işlevi ile ayrıştırılabilir. XML’in ayrıştırılması JSON’dan çok daha zordur. Büyük XML dosyalarının ayrıştırılması yavaştır ve çok fazla bellek gerektirir.
Aşağıda da görebileceğiniz gibi, XML yapısı sezgisel değildir ve kodda temsil edilmesini zorlaştırır. Öte yandan, JSON yapısı çok daha kompakt ve sezgiseldir, bu da herhangi bir programlama dilinde nesnelerin okunmasını kolaylaştırır.
databases.xml
databases.json
En popüler veri değişim yöntemlerinden biri olan JSON’un XML’den ayrılan diğer özellikleri şunlardır:
- JSON’da dize, tamsayı, boolean gibi nesne türleri vardır, ancak XML nesneleri tür olarak tanımlamaz. Tüm XML nesneleri yalnızca tek bir veri türü, yani dize olarak kategorize edilir.
- JSON, XML’den daha hafif ve daha hızlıdır.
- JSON şemadan yoksundur, bu da tür ve sözdizimi denetimini daha az verimli ve hatalı biçimlendirilmiş verilere daha yatkın hale getirir.
- JSON verilerine JavaScript kullanılarak bir JSON nesnesi olarak kolaylıkla erişilebilir. XML verilerinin API’ler kullanılarak ayrıştırılması ve değişkenlere tahsis edilmesi gerekir. Bir JSON’dan değer elde etmek, JavaScript programlamanızdan bir nesneyi okumak kadar kolaydır. Bu metin tabanlı hafif yapı, JSON’u XML’den daha erişilebilir ve kullanışlı hale getirir.
JSON Dosyası Nasıl Açılır?
JSON dosyası Windows’un yerleşik Not Defteri gibi normal metin düzenleyicileri kullanarak açılabilir. Yapmanız gereken ilk şey, sonunda .json uzantısı olan bir dosya oluşturmaktır. Dosyada bir nesne oluşturmak için açma ve kapama küme parantezlerini {} kullanmalıyız ve bunun içine nesnemizi oluşturan tüm anahtar-değer çiftlerini yerleştirmeliyiz.
JSON içindeki her bir özellik bir anahtar-değer çiftidir. Anahtar, çift tırnak işareti ve ardından iki nokta üst üste işareti: ve ardından bu anahtarın değeri ile çevrelenmelidir. Birden fazla anahtar değer çiftimiz varsa, normal bir programlama dilinde bir dizi oluşturmamıza benzer şekilde, anahtar değer çiftlerimizden her birini ayıran virgüllere ihtiyacımız vardır.
Aşağıdaki örnekte, dosyamızın adı user.json. Dosyanın içinde farklı veri türlerimiz bulunuyor.
# user.json
{
"name": "jane",
"age": 34,
"isProgrammer" true,
"hobbies": ["swimming", "reading", "classic müsic"],
"friends": [{
"name": "joey",
"age": 39,
"isProgrammer": false,
"friends": [...]
}]
}
Dilerseniz JSON’la ilgili popüler ve ücretsiz çevrimiçi kaynaklara göz atabilirsiniz:
- JSONLint – JSON dizesinin geçerli olup olmadığını doğrulamak için kullanabileceğiniz bir JSON doğrulayıcı.
- JSON.dev – JSON’u görüntülemek, ayrıştırmak, doğrulamak, küçültmek ve biçimlendirmek için kullanabileceğiniz bir araç.
- JSON Schema – JSON belgelerine kendi özel formatınıza göre açıklama eklemenizi ve doğrula yapmanızı sağlar.
Özet
QA testinden IoT uygulamalarına kadar çeşitli kullanım alanları bulan JSON, iki sistem arasındaki ağ bağlantısı üzerinden serileştirilmiş verilerin iletimine olanak tanır.
İnternette veri alışverişi için varsayılan format haline gelen JSON ile nasıl çalışılacağını öğrenmek, modern web geliştirmede önemli bir beceridir.
Özetle JSON nedir ve ne için kullanılır? sorusunu “projelerin internet üzerinden etkileşim kurmasına yardımcı olan dil” şeklinde yanıtlayabiliriz.
